به گزارش پرتال جامع علوم و معارف قرآن، مفسر و پژوهشگر قرآن بدون توجه به کلان نگری مسئله نگری قرآن به روزمره گی مبتلاء خواهد شد. مسائل قرآن پژوه، می بایست بسیار کلیدی و مورد نیاز جامعه باشد. قرآن پژوه معاصر باید در متن جامعه زیست نماید و دانشگاه را با حوزه و آن دو را با متن جامعه ترکیب کند و مسئله‌اش این باشد که انسان مسلمان در دوران معاصر، چطور باید زندگی کند، بدون اینکه قدیم را از جدید بزداید و یا جدیدِ منهای قدیم داشته باشد؟ و چگونه براساس مرجعیت و قوانین قرآن کریم زندگی نماید.

روش های تفسیری کلاسیک دیگر کارآمد و پاسخ گویی مسائل جامعه معاصر نیست باید با این مدل از تفسیر قرآن یک گفت‌وگوی انتقادی برقرار کنیم. روش های تفسیری گذشته را نه به صورت مطلق تایید کنیم و نه آنها را کنار بگذاریم ، بلکه باید با آن مواجهه انتقادی داشته باشیم. قرآن پژوه معاصر با تجهیز و بروز نمودن روش خود کلان نگری و نظام سازی قرآن را به کار می گیرد تا بتواند پاسخگوی نیاز انسان معاصر در جهان مدرن باشد و حقوق و کرامت بشری را در دوران مدرن تجهیز کند. تمام دغدغه‌ قرآن پژوه در این مسئله خلاصه می‌شود که قابلیت‌های و توانمندی های قرآن کریم برای مواجهه با آینده کدام‌اند؟ و آنها را باید چطور فهمید و آن قابلیت‌ها، چه ظرفیت‌هایی دارند که بحران‌های دوران معاصر را حل کنند؟

قرآن پژوه معاصر باید بتواند از درون کتاب و شریعت قوانین مدرنی استخراج کند، چرا که کتاب الهی و شریعتِ محمدی صامت نیست و برای جوامع و نسل های جدید سخن دارد و می تواند مرجعت داشته باشد.اما متناسب با جامعه معاصر حرکت کردن و این امر با صورت مصنوعی امکان‌پذیر نیست و به روش نو و نگاه نوین نیاز دارد.

اگر مساله روش شناسی مورد اعتماد کارشناسان قرآن پژوه را جدی نگیریم آن‌ وقت هر نوع برداشت و نواندیشی به تفسیر تمدنی از قرآن ترجمه می‌شود.

ما مفاهیمی در قدیم داریم که اینها را می‌توان مورد تفسیر قرار داد تا مسئله‌های امروز را حل کند. در قدیم، ظرفیتی داریم و واژه‌ای به نام وقف و عقد وجود دارد و شیوه وفای به این عقد، می‌تواند به قرارداد اجتماعی قرابت داشته باشد، همانطور که باید به آن عقد وفا کرد، اکنون نیز باید به قانون ملتزم بود. مقوم قانون جدید، مصلحت جدید است و مقوم شریعت قدیم، شرع مقدس است. آنگاه موفق شده‌ایم، که این دو را کنار هم گذاشته‌ایم.

با توجه به اصول و اهداف حقوق بین الملل معاصر، تعدادی از آیات به جز آیات الاحکام نیز به نوعی مرتبط با موضوعات حقوق بین الملل هستند.

تجلی اصول و قواعد اساسی وزیربنایی حقوق بین الملل معاصر در قران کریم:

۱-اصل صلح وآرامش، اسلام دین سلم و صلح است.

” یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّهً” (بقره ۲۰۸)

(همانا ای کسانی که ایمان آورده اید همگی از صلح درآیید.)

“وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ” (انفال۶۲)

(و اگر دشمنان به صلح و مسالمت تمایل داشتند تو نیز مایل به صلح باش)

۲-استقبال از پیشنهاد صلح دشمن

“وَأَلْقَوْا إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلًا” (نسا ۹۰)

(واگر پیشنهاد صلح کردند،خداوند به شما اجازه نمی دهد که معترض آنان شوید.)

۳- اصل دفاع مشروع و عدم تجاوز

” وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا ”

(و در راه خدا با آنان که به جنگ و دشمنی شما برخیزند جهاد کنید، لکن از حد تجاوز نکنید)

۴- اصل امنیت

” ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَهً نُعَاسًا ”

(آنگاه که خداوند پس از یک اندوه جانکاه برشما امنیت نازل کرد)

۵- اصل همزیستی مسالمت آمیز

“لَا إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ ” (بقره ۲۵۶)

(کار دین به اجبار نیست،)

“فَمَنْ شَاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْیَکْفُرْ” (کهف ۲۹)

(پس هر که می‌خواهد ایمان آرد و هر که می‌خواهد کافر شود)

۶- اصل وفای به عهد

” أَوْفُوا بِالْعُقُودِ ” (مائده ۱)

(به عهد و پیمان خود وفا کنید)

” وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ ” (اسراء ۳۴)

(به عهد خود باید وفا کنید)

۷- اصل فیصله مسالمت آمیز اختلافات

“وَتُصْلِحُوا بَیْنَ النَّاسِ ”

(میان مردم صلح وسازش برقرار کنید)

۸- اصل رجوع به داوری

“وَإِذَا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ “(نساء ۵۸)

(و چون حاکم بین مردم شوید به عدالت داوری کنید)

۹- اصل عدالت

” وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَیْنَکُمُ ” (شورا ۱۵)

( “پیامبر می فرماید” دستور یافته ام که در میان شما عدالت برقرار کنم)

“یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ ” (نحل ۷۶)

( دعوت به اجرای عدالت (یامر فعل مضارع است و معنی استمرار را می رساند) یک برنامه مستمر و همیشگی است.)

۱۰- اصل عدم مداخله

” لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ ” (کافرون ۶)

(دین شما برای خودتان و من نیز دین خود را دارم)

۱۱-اصل مداخله بشر دوستانه

” وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَٰذِهِ الْقَرْیَهِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا” (نساء۷۵)

(چرا در راه خدا جهاد نمی‌کنید و در راه (آزادی) جمعی ناتوان از مرد و زن و کودک که (در مکه اسیر ظلم کفارند و) دائم می‌گویند: بار خدایا، ما را از این شهری که مردمش ستمکارند رهایی بخش)

۱۲- اصل احترام و رعایت حقوق بشر

” إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً ” (بقره ۳۰)

(من گمارنده جانشینی در روی زمینم)

” فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا” (روم ۳۰)

(این فطرت الهی است که مردمان را بروفق آن آفرینده است)

” وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ ” (اسرا۷۰)

(و محققا ما فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم)

۱۳- اصل برابری انسانها

“یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ -”

(ای مردم، ما همه شما را نخست از مرد و زنی آفریدیم و آن گاه شعبه‌های بسیار و فرق مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید، همانا بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شمایند)

۱۴- حقوق اقلیتهای مذهبی

” وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْکِتَابِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِینَ ظَلَمُوا” (عنکبوت ۴۶)

(و شما مسلمانان با اهل کتاب (یهود و نصاری و مجوس) جز به نیکوترین طریق بحث و مجادله مکنید مگر با ستمکاران از آنها،)

۱۵- اصل شناسایی دولتها و ملتهای بیگانه

“یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ” (حجرات ۱۳)

(ای مردم، ما همه شما را نخست از مرد و زنی آفریدیم و آن گاه شعبه‌های بسیار و فرق مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید)

۱۶- اصل مشارکت و تعاون در مسائل بین المللی

“وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ” (مائده ۲)

(و باید با یکدیگر در نیکوکاری و تقوا همکاری و همیاری نمایید و بر محور گناه و تجاوز تعاون و مشارکت نکنید)

و…….

در اندیشه و منابع وحیانی اسلام، مناطقی هستند که می‌شود با کاربست عقل و اجتهاد و اجماع، کاری کرد که با دنیای مدرن سازگار شد و همچنین در دل شریعت می‌توان احکامی استخراج کرد که مسئله‌های ما را حل کند.